Ilustracja: Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy | źródło: wikimedia commons

Autorzy streszczenia: Maciej Furman, Katarzyna Dubas-Jakóbczyk, Christoph Sowada

Sytuacja finansowa podmiotów leczniczych stanowi przedmiot analizy w ramach wielu publikacji naukowych [1-8]. Dane dotyczące zadłużenia SP ZOZ-ów są regularnie publikowane na stronie Ministerstwa Zdrowia.  Brakuje natomiast zagregowanych informacji na temat sytuacji finansowej instytutów badawczych nadzorowanych przez Ministra Zdrowia. W Polsce funkcjonuje 15 takich placówek, z czego 10 prowadzi działalność leczniczą (stacjonarną i/lub ambulatoryjną). To właśnie analizie sytuacji finansowej tych jednostek poświęcona jest omawiana praca. Analizę przeprowadzono na podstawie danych zamieszczonych w sprawozdaniach finansowych instytutów badawczych publikowanych przez Ministerstwo Zdrowia w latach 2014-2018.

Tabela 1. Ogólna charakterystyka analizowanych podmiotów, według stanu na rok 2018. Wartość majątku i przychodów ze sprzedaży w mln zł.

*Wysoka wartość dla Centrum Onkologii i duża liczba łóżek wynika ze zsumowania wartości przychodów i majątku ośrodków w Warszawie, Krakowie i Gliwicach.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w rocznych sprawozdaniach instytutów medycznych publikowanych na stronie Ministerstwa Zdrowia.

Wyniki wskazują, że sytuacja ekonomiczna instytutów badawczych jest zróżnicowana. W latach 2014-2018 wzrósł zarówno średni poziom przychodów placówek, jak i ich kosztów. W przypadku połowy analizowanych instytutów wartość wskaźnika dynamiki kosztów ogółem 2018/2014 przewyższała wartość dynamiki przychodów ogółem w tym samym okresie (koszty rosły szybciej niż przychody). W przypadku sześciu instytutów wskaźnik dynamiki aktywów trwałych  (2018/2014) był wyższy od wskaźnika dynamiki aktywów obrotowych, a wskaźnik dynamiki zobowiązań ogółem przewyższał wskaźniki dynamiki kapitału własnego w przypadku pięciu instytutów (aktywa trwałe definiowane są jako składniki majątku, których okres użytkowania jest dłuższy niż 12 miesięcy, a aktywa obrotowe jako składniki majątku, których okres użytkowania jest krótszy niż 12 miesięcy).

Wykres 1. Dynamika aktywów trwałych i obrotowych oraz kapitału własnego i zobowiązań ogółem 2018/2014 (w %).

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w rocznych sprawozdaniach instytutów medycznych publikowanych na stronie Ministerstwa Zdrowia.

W 2018 roku 6 instytutów charakteryzowało się ujemną wartością kapitału własnego, a aż 9 jednostek generowało stratę netto. Po uwzględnieniu amortyzacji większość placówek charakteryzowała się dodatnimi wartościami nadwyżki finansowej. Ujemną nadwyżkę wykazał jedynie Instytut Matki i Dziecka.

Wykres 2. Poziom zysku (straty) netto i nadwyżki finansowej w roku 2018 (w mln zł).

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w rocznych sprawozdaniach instytutów medycznych publikowanych na stronie Ministerstwa Zdrowia.

W ramach publikacji przeprowadzono także analizę zyskowności, płynności, efektywności i zadłużenia. Wartościom poszczególnych wskaźników przypisano oceny punktowe zgodnie z właściwym Rozporządzeniem Ministra Zdrowia [9]. Oceny wskaźników finansowych pięciu instytutów charakteryzowały się bardzo niską wartością punktową, nierzadko poniżej 20 punktów (na 70 możliwych). Do jednostek znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji finansowej należą Instytut – Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka oraz Centrum Zdrowia Matki Polki. Instytut – Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka uzyskał w 2017 roku 12 punktów na 70 możliwych (17%), a w 2018 roku tylko 9 punktów (13% możliwych do uzyskania). W ostatnim analizowanym roku 9 instytutów zanotowało gorsze wyniki niż w 2017 roku. Największe trudności analizowane jednostki wykazywały w obszarze pokrywania swoich zobowiązań wobec wierzycieli.

Wykres 3. Wyniki oceny punktowej ogólnej sytuacji finansowej instytutów badawczych w okresie 2014-2018 (maksymalna liczba punktów = 70*).

*Dane dla wskaźników: zyskowności netto, wskaźnika rotacji należności i zobowiązań dla 2014 roku pochodziły z roku 2015, aby we wszystkich analizowanych latach możliwa była do osiągnięcia wartość punktowa wynosiła 0-70 punktów.           

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w rocznych sprawozdaniach instytutów medycznych publikowanych na stronie Ministerstwa Zdrowia.

Wyniki naszej analizy wskazują, że sytuacja finansowa instytutów badawczych nadzorowanych przez Ministra Zdrowia w latach 2014-2018 nie uległa znaczącej zmianie. Wnioski z pracy są zbieżne z raportami Najwyższej Izby Kontroli z 2012 oraz 2015 roku, w których również analizowano sytuację ekonomiczno-finansową instytutów badawczych [10-11]. W swoich opracowaniach NIK jako przyczyny złej sytuacji finansowej badanych jednostek wskazuje poziom finansowania nieadekwatny do zadań, jakie wykonują oraz nieadekwatny względem kosztów związanych z prowadzoną działalnością (m.in. zaniżona wycena wysokospecjalistycznych procedur medycznych). Nie bez znaczenia pozostaje także brak właściwego zaangażowania organu nadzorczego, czyli Ministerstwa Zdrowia, które od wielu już lat wydaje się biernie akceptować niestabilną sytuację finansową instytutów medycznych.

Publikację w pełnej wersji można znaleźć tu:

Furman M., Dubas-Jakóbczyk K., Sowada Ch. Ocena sytuacji finansowej wybranych instytutów badawczych nadzorowanych przez ministra zdrowia w latach 2014-2018. Wiadomości Lekarskie, Volume LXXIII, Issue 11, November 2020.

Publikacja została oparta na pracy magisterskiej mgra Macieja Furmana pt. Ocena sytuacji finansowej wybranych instytutów badawczych nadzorowanych przez Ministra Zdrowia w latach 2014-2017.

Kontakt do autorów streszczenia: Maciej Furman, Katarzyna Dubas-Jakóbczyk, Christoph Sowada

Blog Zdrowia Publicznego, red. M. Zabdyr-Jamróz, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 16 marca 2021

Źródła:

1. Dubas-Jakóbczyk K. Ocena sytuacji finansowej szpitali uniwersyteckich na podstawie sprawozdań finansowych za rok 2014. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie. 2017;100 
2. Sowada Ch. Zadłużenie szpitali publicznych w Polsce w latach 2005- 2014. Nierozwiązany problem zobowiązań wymagalnych. Zdr Pub Zarz. 2014;12(3).
3. Wielicka-Gańczarczyk K. Problematyka stosowania wskaźników ekonomicznych w ocenie kondycji finansowej podmiotów leczniczych. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie. 2015;78.
4. Łągowski P. Analiza finansowa kluczowych podmiotów leczniczych w województwie dolnośląskim. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, 2014.
5. Warelis A. Użyteczność mierników oceny kondycji finansowej szpitalnictwa. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finan Rynki FinanUbezp. 2011;44:183-193.
6. Dubas-Jakóbczyk K, Kocot E, Kozieł A. Financial Performance of Public Hospitals: A Cross-Sectional Study among Polish Providers. Inter J Environmen Res Public Health 2020;17:2188.
7. Dubas-Jakóbczyk K, Kozieł A. Towards Financial Sustainability of the Hospital Sector in Poland–A Post Hoc Evaluation of Policy Approaches. Sustainability 2020;12:4801.
8. Sowada Ch, Kowalska-Bobko I, Sagan A. What next after the ‘commercialization’ of public hospitals? Searching for effective solutions to achieve financial stability of the hospital sector in Poland. Health Policy. 2020 Jun 3;S0168-8510(20)30141-X. doi: 10.1016/j. healthpol.2020.05.024.
9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 kwietnia 2017 r. w sprawie wskaźników ekonomiczno-finansowych niezbędnych do sporządzenia analizy oraz prognozy sytuacji ekonomiczno-finansowej samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
10. Najwyższa Izba Kontroli. Efekty działalności instytutów badawczych. Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego Najwyższej Izby Kontroli. 2016. URL: [https://www.nik.gov.pl/plik/id,10114,vp,12426. pdf. Accessed: 11.09.2019].
11. Najwyższa Izba Kontroli Funkcjonowanie wybranych instytutów badawczych nadzorowanych przez Ministra Zdrowia. 2012. URL: [https:// www.nik.gov.pl/plik/id,4233,vp,5394.pdf. Accessed: 11.09.2019].