W różowych skrzyneczkach znajdują się darmowe podpaski i tampony. Zasada działania skrzyneczki brzmi: „weź, jeśli potrzebujesz, zostaw, jeśli masz nadmiar!”

Autorka: Urszula Ambroży

Szacuje się, że jeszcze przed pandemią COVID-19 spośród 1,9 miliardów osób, które miesiączkują, 500 milionów nie było w stanie zadbać o swoje zdrowie podczas miesiączki (World Bank 2018). Zdrowie menstruacyjne jest definiowane jako pełny fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan w odniesieniu do cyklu miesiączkowego (Hennegan i wsp. 2021). Definicja ta odzwierciedla wieloaspektową naturę menstruacji i wiele sposobów, w jakie zdolność do prawidłowego funkcjonowania może wpływać na życie osób menstruacyjnych oraz ich zdolność do właściwego zarządzania swoim zdrowiem podczas miesiączki (Babbar i wsp. 2022).

Szacuje się, że miliony osób (dokładne liczby nie są znane) doświadczają ubóstwa menstruacyjnego, czyli mają ograniczony dostęp do edukacji menstruacyjnej, a także do produktów higienicznych, odpowiedniej wody, czy innej infrastruktury sanitarnej w czasie menstruacji (Rossouw i Ross 2021, World Bank 2018). W ostatnich latach problem ubóstwa menstruacyjnego zyskał na znaczeniu nie tylko w kontekście zdrowia reprodukcyjnego, ale także jako podstawowego prawa człowieka (Carneiro 2021). Zwraca się również uwagę, że zapewnienie godnej opieki w zakresie zdrowia menstruacyjnego należy uznać za krok w kierunku osiągnięcia Celów Zrównoważonego Rozwoju określonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych (Sommer i wsp. 2021).

Babbar i wsp. (2022) proponują cztery sposoby działania, aby zapewnić zdrowie menstruacyjne dla wszystkich:

1. Zapewnienie sprzyjającego środowiska społeczno-kulturowego dla tych, którzy miesiączkują, aby mogli godnie i komfortowo zarządzać swoimi potrzebami związanymi z miesiączką. Wymaga to promowania przekazu, który zmniejszenia stygmatyzację związaną z miesiączką i włącza mężczyzn i chłopców w procesy społecznego wsparcia osób doświadczających menstruacji.
2. Dostęp do produktów higieny osobistej i edukacji nt. zdrowia menstruacyjnego. Wymaga to zapewniania niedrogich materiałów wysokiej jakości oraz informacji na temat różnych rodzajów produktów, tak aby osoby mogły dokonać świadomego wyboru tych, które najlepiej odpowiadają ich potrzebom. Dodatkowo, programy nauczania o zdrowiu menstruacyjnym – w ramach zdrowia reprodukcyjnego – powinny promować zrozumienie cyklu menstruacyjnego oraz zaburzeń miesiączkowania. Programy te powinny być dostępne dla wszystkich, aby (à propos 1.) zmniejszać stygmatyzację i wstydu poprzez normalizację dyskusji o menstruacji.
3. Zapewnienie odpowiednich urządzeń sanitarnych, wody, miejsc do przebierania się i kąpieli. Konieczne jest podjęcie współpracy z instytucjami publicznymi w celu wspierania rozwoju systemów zarządzania odpadami, które wspierają usuwanie zużytych materiałów menstruacyjnych.
4. Traktowanie przez systemy zdrowotne menstruacji jako ważnego aspektu zdrowia i dobrego samopoczucia oraz jako istotnego wskaźnika zdrowia populacji. Wymaga to przeszkolenia pracowników ochrony zdrowia w zakresie zdrowia menstruacyjnego, zaburzeń miesiączkowania oraz podejścia uwzględniającego płeć (ang. gender-responsive approach). Celem jest odpowiadanie potrzebom wszystkich osób, które miesiączkują, w tym dziewcząt i kobiet, osób niepełnosprawnych, osób transpłciowych i osób nie identyfikujących się z żadną z płci.

Oddolne inicjatywy zapoczątkowały działania mające na celu edukację kobiet i ogółu społeczeństwa na temat menstruacji w celu zmniejszenia stygmatyzacji i nieporozumień, a także zapewnienia odpowiedniej opieki zdrowotnej oraz dostępu do środków higieny osobistej. Przykładem takiej inicjatywy jest Różowa Skrzyneczka. Jest to fundacja zajmująca się przeciwdziałaniem wykluczeniu i tabu menstruacyjnemu. Swoimi działaniami zabiegają o powszechny dostęp do bezpłatnych środków higieny osobistej na czas menstruacji w przestrzeni publicznej. W różowych skrzyneczkach znajdują się darmowe podpaski i tampony. Zasada działania skrzyneczki brzmi: „weź, jeśli potrzebujesz, zostaw, jeśli masz nadmiar!” Do akcji może dołączyć każdy, na przykład poprzez wsparcie uzupełniania skrzyneczki środkami higieny osobistej, gdy ma się ich w nadmiar. Samą fundację można wesprzeć za pomocą darowizny lub za pośrednictwem Patronite. Na temat zamawiania skrzyneczek oraz zamieszczenia jej na mapie skrzyneczek, można dokonać na stronie fundacji, po zapoznaniu się z zasadami działania. Fundacja w ramach działań edukacyjnych, na swojej stronie ma dostępne materiały oraz scenariusze zajęć celem edukacji na temat menstruacji.

Wraz z końcem obchodów Europejskiego Tygodnia Zdrowia Publicznego (22 do 26 maja) obchodzony będzie Dzień Higieny Menstruacyjnej, który przypada na 28 maja. Jest obchodzony od 2013 roku. Data również nie jest przypadkowa, ponieważ 28 ma symbolizować średnią długość trwania cyklu, oraz miesiąc maj jako 5 symbolizujący średnią długość miesiączkowania w miesiącu (UNFPA 2023). Tegoroczne odbędzie się pod hasłem: Making menstruation a normal fact of life by 2030. Więcej na ten temat można znaleźć na stronie akcji wraz z materiałami i informacjami jak włączyć się w działanie.

Połowa osób na świecie menstruuje, co udowadnia jak ważne z punktu widzenia zdrowia publicznego jest podejmowanie działań w zakresie zadbania o zdrowie menstruacyjne. Chociaż jesteśmy świadkami jak wiele zmian zachodzi na świecie na naszych oczach w bardzo, krótkim czasie. To nadal w wielu krajach występuje stygmatyzacja i tabu związane z miesiączką (Jaafar i Azzeri 2023) w tym w Polsce. Jednak mamy nadzieję, że zmiany nastąpią na naszych oczach, a inicjatywy, takie jak Różowa Skrzyneczka, są tego przykładem i początkiem nadchodzących zmian.

Kontakt do autorki: Urszula Ambroży 

Blog Zdrowia Publicznego, red. M. Zabdyr-Jamróz, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 26 maja 2023

Źródła:

1. Babbar, K., Martin, J., Ruiz, J., Parray, A. A., & Sommer, M. (2022). Menstrual health is a public health and human rights issue. The Lancet. Public health, 7(1), e10–e11. https://doi.org/10.1016/S2468-2667(21)00212-7
2. Carneiro, M. M. (2021). Menstrual poverty: enough is enough. Women & Health, 61(8), 721–722. https://doi.org/10.1080/03630242.2021.1970502
3. Hennegan, J., I. T. Winkler, C. Bobel, D. Keiser, J. Hampton, G. Larsson, V. Chandra-Mouli, M. Plesons, and T. Mahon. (2021). December. Menstrual health: A definition for policy, practice, and research. Sexual and Reproductive Health Matters 29 (1):1911618. doi:10.1080/26410397.2021.1911618
4. Rossouw, L., Ross H. (2021). Understanding period poverty: Socio-economic inequalities in menstrual hygiene management in eight low- and middle-income countries. International Journal of Environmental Research and Public Health 18 (5):2571. doi:10.3390/ijerph18052571
5. Sommer, M., B. Torondel, J. Hennegan, P. A. Phillips-Howard, T. Mahon, A. Motivans, G. Zulaika, C. Gruer, J. Haver, B. A. Caruso, i wsp. (2021). How addressing menstrual health and hygiene may enable progress across the sustainable development goals. Global Health Action 14 (1):1920315. doi:10.1080/16549716.2021.1920315.
6. World Bank. (2018). Menstrual hygiene management enables women and girls to reach their full potential. https://www.worldbank.org/en/news/feature/2018/05/25/menstrual-hygiene-management
7. UNFPA (2023). Menstrual Hygiene Day https://www.unfpa.org/events/menstrual-hygiene-day
8. Jaafar, H., Ismail, S. Y., & Azzeri, A. (2023). Period Poverty: A Neglected Public Health Issue. Korean journal of family medicine, 10.4082/kjfm.22.0206. Advance online publication. https://doi.org/10.4082/kjfm.22.0206