Autorzy streszczenia: Karolina Miłkowska, Andrzej Galbarczyk

Podczas cyklu menstruacyjnego w ciele kobiety zachodzi wiele zmian. W drugiej fazie cyklu, po owulacji, organizm przygotowuje się do przyjęcia (implantacji) zapłodnionego jajeczka. Wiąże się to między innymi z wyciszeniem niektórych funkcji układu odpornościowego kobiety, aby jej organizm nie atakował zarodka, który posiada obcy materiał genetyczny pochodzący od ojca. W konsekwencji, kobiety w fazie lutealnej cyklu menstruacyjnego (po owulacji) są bardziej narażone na infekcje. 

Zgodnie z hipotezą profilaktyki wyrównawczo-behawioralnej (ang. the Compensatory Prophylaxis Hypothesis) kobiety w lutealnej fazie cyklu menstruacyjnego powinny przejawiać silniejszy wstręt oraz bardziej wzmożone zachowania profilaktyczne niż podczas fazy folikularnej, żeby unikając potencjalnych źródeł infekcji ustrzec się przed zakażeniami w okresach obniżonej odporności.

W opisywanym badaniu grupa naukowców z Instytutu Zdrowia Publicznego analizowała różnice w odczuwanym wstręcie oraz wrażliwości na skażenia pomiędzy fazami cyklu menstruacyjnego u 93 zdrowych, regularnie miesiączkujących Polek, zamieszkujących tereny wiejskie oraz miejskie.

Uczucie wstrętu zmierzono podczas dwóch różnych faz cyklu menstruacyjnego: 1) fazy folikularnej (5 lub 6 dzień cyklu) i 2) fazy lutealnej (w 5 dniu po pozytywnym teście owulacyjnym). Uczucie wstrętu zostało ocenione przy użyciu kwestionariusza wstrętu wobec patogenów, wstrętu moralnego, kwestionariusza wrażliwości na skażenia oraz zestawu fotografii przedstawiających potencjalne źródła infekcji. To co odróżniało przeprowadzone badanie od wcześniejszych publikacji to dokładne oznaczenie faz cyklu menstruacyjnego przy użyciu testów owulacyjnych, kompleksowa ocena uczucia wstrętu (kwestionariusze oraz komplety zdjęć) oraz zastosowanie powtórzonych pomiarów w dużej grupie uczestniczek.

W fazie lutealnej – w porównaniu do fazy folikularnej – kobiety uzyskały wyższe wyniki w skali mierzącej wstręt wobec patogenów, wrażliwość na skażenia oraz w ocenach fotografii przedstawiających źródła potencjalnych infekcji. Poziom wstrętu moralnego, związanego z obrzydzeniem wywołanym łamaniem norm społecznych, takim jak kradzieże czy oszustwa nie zmieniał się w trakcie trwania cyklu menstruacyjnego.

Otrzymane wyniki sugerują, że kobiety, zgodnie z hipotezą profilaktyki wyrównawczo-behawioralnej odczuwają bardziej wzmożony wstręt wobec potencjalnych źródeł patogenów w fazie lutealnej, kiedy ich podatność na infekcje jest większa. Autorzy publikacji sugerują, że zrozumienie, w jaki sposób odczuwanie wstrętu wobec patogenów zmienia się w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego oraz w zależności od poziomu progesteronu, może być przydatne w projektowaniu skutecznych strategii zapobiegania chorobom zakaźnym u kobiet.

Pełna wersja publikacji:

Karolina Miłkowska, Andrzej Galbarczyk, Magdalena Klimek, Katarzyna Zabłocka-Słowińska, Grażyna, Jasieńska, Pathogen disgust, but not moral disgust, changes across the menstrual cycle, Evolution and Human Behavior, 21 March 2021

Kontakt do autorów: Karolina Miłkowska, Andrzej Galbarczyk

Blog Zdrowia Publicznego, red. M. Zabdyr-Jamróz, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 28 kwietnia 2021