Źródło: pixarbay.com

Autorki streszczenia: Katarzyna Dubas-Jakóbczyk, Anna Kozieł

Celem przeprowadzonych analiz była ewaluacja ekonomicznych aspektów działań reformatorskich ukierunkowanych na poprawę sytuacji finansowej sektora szpitalnictwa – przeprowadzonych w Polsce w okresie ostatnich dwóch dekad. Dokonano przeglądu literatury (publikacji naukowych, regulacji prawnych, raportów i ekspertyz pokontrolnych) oraz analizy danych ilościowych na temat zadłużenia samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej (SPZOZ) w latach 2000-2018.

Wyniki wskazują, iż w okresie 2000-2019 rząd przeprowadził kilka reform których celem bezpośrednim lub pośrednim była poprawa sytuacji finansowej szpitali:

• program oddłużania i restrukturyzacji SPZOZ na podstawie przepisów wprowadzonych w roku 2005;
• programy z zakresu oddłużania i komercjalizacji szpitali na bazie przepisów wprowadzonych w roku 2009 i 2011;
• reforma sieci szpitali wprowadzona w roku 2017.

Efekty ww. działań w kontekście poprawy sytuacji finansowej szpitali są ograniczone. Jednym ze wskaźników skuteczności jest poziom zadłużenia szpitali. Dostępne dane fragmentaryczne (na podstawie studiów przypadku grup szpitali) wskazują, że zarówno w przypadku programów oddłużania połączonych z elementami restrukturyzacji, jak i komercjalizacji (gdzie łączna kwota wsparcia finansowego przekroczyła 5 mld PLN), poprawa sytuacji finansowej szpitali objętych danych programem naprawczym była często krótkoterminowa, z rosnącym deficytem w kolejnych latach. W przypadku wielu jednostek, uzyskane środki finansowe zostały skonsumowane bez efektu w postaci trwałej poprawy sytuacji finansowej. Również wprowadzona w 2017 r. reforma sieci szpitali nie przyczyniła się do poprawy kondycji finansowej jednostek.

Dane zagregowane (dla wszystkich SPZOZ[1]) wskazują iż, gwałtowny wzrost zobowiązań szpitali występujący na początku bieżącego stulecia udało się zahamować, niemniej jednak występowanie zobowiązań wymagalnych (przeterminowanych) stanowi nieodłączną cechę polskiego sektora szpitalnictwa. Dodatkowo, w utrzymujących się na relatywnie stałym poziomie ok. 10 mld złotych zobowiązaniach ogółem – występować mogą kredyty i pożyczki zaciągnięte na poczet starszych zobowiązań (tzw. proces rolowania długu). Na uwagę zasługuje również fakt że w całym analizowanych okresie, wydatki Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) na świadczenia zdrowotne, tak ogółem, jak i w części przeznaczanej na lecznictwo szpitalne systematycznie wzrastały (Wykres 1). W okresie 2004 – 2018 wydatki NFZ na leczenie szpitalne wzrosły w ujęciu realnym ponad 2,5 krotnie.

Wykres 1. Zobowiązania SPZOZ (ogółem i wymagalne) oraz budżet NFZ (ogółem i na leczenie szpitalne) w latach 2004-2018 (w ujęciu realnym, w cenach z 2004, w milionach zł).

Opracowanie własne na podstawie danych pochodzących od Ministerstwa Zdrowia (poziom zadłużenia), NFZ (budżet na świadczenia zdrowotne), GUS (stopa inflacji).

Przyczyny braku skuteczności podejmowanych działań w poprawie sytuacji finansowej szpitali są złożone. Szpitale w Polsce, podobnie, jak te w innych krajach funkcjonują w silnie uregulowanym środowisku – występuje szereg czynników, zarówno na poziomie makro (systemu ochrony zdrowia), mezo (regionu, organu nadzorczego), jak i mikro (zarządzania konkretną placówką), które determinować mogą poziom generowanych przychodów i kosztów. Przykładowo, w ostatnich latach, jednym z ważniejszych czynników wpływających na poziom kosztów generowanych przez szpitale były wyznaczane na poziomie centralnym podwyżki wynagrodzeń personelu medycznego. Jednocześnie studia przypadków bardziej zadłużonych szpitali wskazują również na wieloletnie zaniedbania w bieżącym zarządzaniu placówkami, jak i kontroli ze strony organów tworzących. Podstawowa konkluzja płynąca z przeprowadzonych analiz to potrzeba bardziej kompleksowego, opartego o dowody naukowe i aktywnie angażującego najważniejszych interesariuszy, podejścia do planowania i wdrażania reform sektora szpitalnictwa. 

Kontakt do autorki streszczenia: Katarzyna Dubas-Jakóbczyk

Pełny tekst publikacji:

Dubas-Jakóbczyk, K.; Kozieł, A. Towards Financial Sustainability of the Hospital Sector in Poland—A Post Hoc Evaluation of Policy Approaches. Sustainability 2020, 12, 4801.

https://doi.org/10.3390/su12124801

[1] Ważnym ograniczeniem danych nt. zadłużenia SPZOZ udostępnianych na stronach Ministerstwo Zdrowia (https://www.gov.pl/web/zdrowie/zadluzenie-spzoz), jest nieuwzględnienie informacji nt. potencjalnego zadłużenia szpitali publicznych funkcjonujących w formie: (1) instytutów naukowych – kilkanaście szpitali w roku 2018 oraz (2) spółek prawa handlowego z całościowym lub większościowym udziałem podmiotu publicznego, głównie jednostek samorządu terytorialnego – ok. 120 szpitali w roku 2018.

Blog Zdrowia Publicznego, red. M. Furman, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 18 czerwca 2020