źródło: shutterstock

Autorzy: Karolina Miłkowska, Andrzej Galbarczyk

Zakłada się, iż uczucie wstrętu stanowi mechanizm, który powinien chronić nas przed zetknięciem się ze źródłem infekcji, a co za tym idzie zakażeniem. Wzmożony wstręt powinny odczuwać osoby szczególnie w sytuacji, gdy są narażone na zachorowanie, jakkolwiek weryfikacja tego założenia jest dość skomplikowana.

Wcześniejsze badania porównywały nasilenie wstrętu w populacjach różniących się ryzykiem zakażenia patogenami – powszechnością występowania chorób zakaźnych. Badania te nie uwzględniały jednak wielu kulturowych różnic pomiędzy populacjami. To co nas obrzydza często dyktowane jest kulturowymi normami odnośnie tego co jest czyste a co nieczyste, zwyczajami i kulinarnymi tradycjami.   

Z oczywistych powodów etycznych nie można zaplanować eksperymentu naukowego, w którym narazilibyśmy grupę badanych osób na zwiększoną ekspozycję na patogeny. Od grudnia 2019 r. pandemia COVID-19 szybko rozprzestrzeniła się na cały świat, dramatycznie zwiększając narażenie na patogeny w wielu krajach. Zmiana w rozpowszechnieniu patogenów w środowisku podczas pandemii COVID-19 stworzyła unikalne warunki do badania związku między poziomem wstrętu a narażeniem na patogeny w obrębie jednej populacji. Jeśli wstręt rzeczywiście służy jako pierwsza linia obrony przed patogenami, ludzie powinni wykazywać większy wstręt do patogenów podczas pandemii niż w okresie mniejszego narażania na infekcje.

Grupa naukowców z Zakładu Zdrowia i Środowiska, Instytutu Zdrowia Publicznego przeanalizowała czy pandemia COVID-19 wpłynęła na wzmożone odczuwanie wstrętu. Jeszcze przed pandemią w 2017 r., przebadali poziom wstrętu wśród 984 polskich kobiet. Po wybuchu pandemii, korzystając z tych samych narzędzi przebadali kolejne 633 kobiet.

Kobiety w okresie pandemii COVID-19 uzyskały wyższe wyniki w skali mierzącej wrażliwość na skażenia oraz silniej reagowały obrzydzeniem na zdjęcia przedstawiające źródła potencjalnych infekcji np. zdjęcia otwartych, ropiejących ran. Zatem w porównaniu do kobiet przebadanych przed pandemią, odczuwają bardziej wzmożony wstręt wobec potencjalnych źródeł patogenów.

Co ciekawe, w przypadku wstrętu moralnego, związanego z obrzydzeniem wywołanym łamaniem norm społecznych, takim jak kradzieże czy oszustwa, zaobserwowano odwrotną zależność. Kobiety w okresie pandemii mniej brzydziły zachowania naruszające normy społeczne.

Wybuch pandemii COVID-19 umożliwił porównanie poziomu wstrętu w dwóch grupach kobiet z tej samej populacji, charakteryzujących się podobnymi cechami demograficznymi, w dwóch nieodległych punktach czasowych różniących się znacząco narażeniem na patogeny. Otrzymane wyniki, wskazujące na mocniej odczuwany wstręt podczas pandemii COVID-19 w porównaniu z okresem przed pandemią, potwierdzają założenie, że wstręt ewoluował, aby służyć jako forma ochrony przed patogenami.

Kontakt do autorów: Karolina Miłkowska, Andrzej Galbarczyk

Pełna wersja publikacji: Miłkowska, K., Galbarczyk, A., Mijas, M., & Jasienska, G. (2021). Disgust sensitivity among women during the COVID-19 outbreak. Frontiers in Psychology, 12, 844.

Artykuł został wyróżniony nagrodą Editor’s Choice Award for Evolutionary Psychology czasopisma Frontiers in Psychology.

Blog Zdrowia Publicznego, red. M. Zabdyr-Jamróz, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 23 czerwca  2021