źródło: stock.adobe.com

Autorki: Alicja Domagała, Katarzyna Dubas-Jakóbczyk

W ostatnich latach bardzo wiele uwagi – zarówno ze strony dyrektorów placówek medycznych, polityków zdrowotnych, jak i mediów – poświęcona zostaje nadmiernemu obciążeniu pracą przez lekarzy, zwłaszcza tych zatrudnionych w szpitalach. Nadmiar obowiązków (w tym także administracyjnych), konieczność podejmowania zatrudnienia w kilku placówkach, brak czasu na szkolenia i rozwój zawodowy były jednymi z głównych przyczyn protestu młodych polskich lekarzy jesienią 2017 r. Podobna sytuacja wynikająca z kryzysu kadr medycznych jest obserwowana także w innych krajach europejskich.

Satysfakcja zawodowa – której brak leży u źródeł tych protestów – jest zagadnieniem wielopłaszczyznowym, uwarunkowanym różnymi czynnikami, m.in. warunkami środowiska pracy, różnorodnością i złożonością wykonywanych zadań, obciążeniem pracą, czy perspektywami rozwoju zawodowego. Żeby zgłębić to zagadnienie przeprowadziliśmy badanie dotyczące satysfakcji zawodowej polskich lekarzy – w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki.

Zanim przystąpiliśmy do oceny satysfakcji zawodowej polskich lekarzy, przeprowadziliśmy przegląd systematyczny dotyczący wcześniejszych badań prowadzonych w tym obszarze w innych krajach Unii Europejskiej. Wyniki naszej analizy pokazały, że poziom satysfakcji lekarzy pracujących w szpitalach w krajach UE jest umiarkowany [1]. W oparciu o wyniki badań, w których satysfakcję raportowano w sposób dychotomiczny („czy jesteś zadowolony – tak/nie”) policzono, że ok. 59% lekarzy jest usatysfakcjonowanych lub bardzo usatysfakcjonowanych z pracy. W przypadku badań z użyciem skal ciągłych („jaka jest Twoja satysfakcja w skali od 1 do x”) średnia ocena satysfakcji wyniosła:

• 3,54 dla badań, w których użyto skalę od 1 do 5;
• 4,81 dla badań ze skalą od 1 do 7;
• 6,12 dla badań ze skalą od 1 do 12;
• oraz 59,65 w przypadku badań, w których zastosowano skalę 0-100.

Większość czynników wpływających na satysfakcję lekarzy to czynniki powiązane z miejscem i środowiskiem pracy, więc i modyfikowalne. Oczywiste jest, że wysokość wynagrodzenia znacząco wpływa na zadowolenie z wykonywanej pracy. Warto jednak podkreślić, że istotne znaczenie ma też jakość zarządzania placówką medyczną, możliwości rozwoju zawodowego, wsparcie kolegów oraz atmosfera w miejscu pracy [2]. Jest to bardzo istotna informacja zarówno dla dyrektorów szpitali, jak i osób zajmujących się organizacją całego systemu zdrowotnego.    

W kolejnym kroku projektu przeprowadziliśmy badanie satysfakcji zawodowej wśród lekarzy pracujących w polskich szpitalach. Do badania włączono 15 szpitali z terenu całej Polski, w tym 7 szpitali powiatowych, 5 szpitali specjalistycznych i 3 uniwersyteckie. Informacje zebrano za pomocą kwestionariusza on-line, rozesłanego w okresie marzec-czerwiec 2018. Analizie poddano odpowiedzi udzielone przez ponad 1000 lekarzy. Jest to pierwsze tak duże badanie w Polsce. Badanie składało się z dwóch części, z których pierwsza koncentrowała się na wielowymiarowej ocenie satysfakcji lekarzy [3], a druga dotyczyła intencji migracyjnych. Ocena satysfakcji zawodowej zawierała 17 pytań oceniających satysfakcję w skali od 1 do 6, odnoszących się do różnych wymiarów pracy (patrz Tabela 1).

Wyniki naszego badania wskazują, że:      

• Satysfakcja polskich lekarzy okazuje się być umiarkowaną: średnia ocena to 4,1 (w skali 1-6).
• Najwyżej oceniono satysfakcję z relacji z bezpośrednim przełożonym, innymi lekarzami oraz pielęgniarkami.
• Najniższy poziom zadowolenia dotyczył wynagrodzenia, równowagi pomiędzy życiem prywatnym i zawodowym oraz możliwości utrzymywania aktywności pozazawodowej.
• Większość respondentów (n=568, tj. 56.6%) stwierdziła, że są usatysfakcjonowani z pracy, ale tylko 8,2% oceniło poziom satysfakcji jako wysoki (ocena 5 lub 6).
• Starsi lekarze, z dłuższym stażem pracy wyżej ocenili swoją satysfakcję zawodową.
• Kobiety w badanej grupie wykazywały niższą satysfakcję zawodową w porównaniu
  do mężczyzn.
• Lekarze rezydenci także niżej ocenili satysfakcję w porównaniu z lekarzami posiadającymi specjalizację.
• Każda dodatkowa godzina pracy w tygodniu zmniejszała satysfakcję. Lekarze 1.02 razy częściej wskazywali wysoki poziom satysfakcji wraz z każdym kolejnym rokiem doświadczenia zawodowego.
• Potwierdziła się hipoteza, że lekarze z wyższym poziomem satysfakcji rzadziej deklarują chęć migracji.

Tabela 1. Średnie wartości, odchylenie standardowe* (SD) i mediana odpowiedzi na pytania dotyczące poziomu satysfakcji** (liczba badanych, tj. n=1003)

*odchylenie standardowe (SD): przeciętne odchylenie wartości cechy od jej średniej arytmetycznej

**mediana: wartość środkowa, wartość przeciętna, wartość cechy w szeregu uporządkowanym, powyżej i poniżej której znajduje się jednakowa liczba obserwacji

Kontakt do autorek: Alicja Domagała, Katarzyna Dubas-Jakóbczyk

Szczegółowe informacje i wyniki z przeprowadzonego badania dostępne są w publikacji pt.

Satisfaction of Physicians Working in Polish Hospitals—A Cross-Sectional Study.

Badanie prowadzono w ramach projektu finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (nr projektu: 2015/19/B/HS4/00121), pt. „Badanie czynników i poziomu satysfakcji zawodowej polskich lekarzy w porównaniu z lekarzami z innych krajów Europy – w kontekście problemu emigracji.”

Źródła:

1. Domagała A., Bała, M.M.; Peña-Sánchez J.N.; Storman, D.; Świerz M.; Kaczmarczyk M.; Storman, M. Satisfaction of physicians working in hospitals within the European Union – state of the evidence based on systematic review. European Journal of Public Health, 2018.
2. Domagała A.; Bała M.M.; Storman D.; Peña-Sánchez J.N.; Świerz M.J.; Kaczmarczyk M.; Storman M. Factors Associated with Satisfaction of Hospital Physicians: A Systematic Review on European Data. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2018; 15(11):2546. 
3. Domagała A., Peña-Sánchez J.N., Dubas-Jakóbczyk K. Satisfaction of Physicians Working in Polish Hospitals—A Cross-Sectional Study. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2018; 15(12):2640.