źródło: stock.adobe.com

Autorki: Alicja Domagała, Katarzyna Dubas-Jakóbczyk

Deficyt personelu medycznego w Polsce, to jeden z najbardziej aktualnych problemów zarówno dla całego systemu zdrowotnego, jak i poszczególnych podmiotów leczniczych. Jedną z przyczyn, wskazywanych jako źródło niedoborów kadrowych jest emigracja zawodowa polskich lekarzy, pielęgniarek i przedstawicieli innych zawodów medycznych. Nie dysponujemy jednak dostatecznie szczegółowymi danymi statystycznymi, żeby dokładnie określić skalę tego zjawiska [1]. Szacunki w tym przypadku oparte są na liczbie zaświadczeń wydanych przez odpowiednie izby zawodowe dla potwierdzenia prawa do wykonywania zawodu. W przypadku lekarzy skala emigracji szacowana jest na poziomie 7% [2].    

W celu zgłębienia tego zagadnienia przeprowadziliśmy badanie dotyczące intencji migracyjnych oraz ich przyczyn wśród polskich lekarzy zatrudnionych w szpitalach – w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki [2,3].

Do badania włączono 15 szpitali z różnych miast Polski: w tym 7 szpitali powiatowych, 5 szpitali specjalistycznych i 3 uniwersyteckie. Informacje zebrano za pomocą kwestionariusza on-line, rozesłanego do lekarzy w okresie od marca do czerwca 2018 roku. Analizie poddano odpowiedzi udzielone przez 1003 lekarzy. Jest to pierwsze tak duże badanie w Polsce dotyczące intencji migracyjnych lekarzy zatrudnionych w polskich szpitalach. Intencje migracji lekarzy badano za pomocą pytania: „Czy aktualnie rozważa Pan/Pani możliwość emigracji zawodowej?” Respondenci odpowiadali na to pytanie wybierając spośród czterech możliwości: „zdecydowanie nie”, „raczej nie”, „raczej tak” oraz „zdecydowanie tak.” Ponadto respondenci byli pytani o przyczyny oraz bariery związane z emigracją.      

Analiza uzyskanych wyników prowadzi do następujących wniosków: 

• 27,2% badanych lekarzy zadeklarowało, że aktualnie rozważa możliwość emigracji: z tego 4,5% „zdecydowanie tak”, a 22,7% – „raczej tak”.
• Rezydenci częściej deklarują plany migracyjne w porównaniu do lekarzy specjalistów. Tylko 2,7% specjalistów pytanych czy rozważają emigrację odpowiedziało „zdecydowanie tak” i 16,2% „raczej tak”. Dla porównania w grupie rezydentów 8,3% odpowiedziało „zdecydowanie tak” i aż 36,4% – „raczej tak”.
• Intencje migracyjne były negatywnie skorelowane z wiekiem i stażem pracy: im starszy lekarz i im dłuższy jego staż zawodowy, tym rzadziej deklaruje chęć emigracji.
• Analiza potwierdziła związek pomiędzy brakiem satysfakcji zawodowej, a chęcią emigrowania. Lekarze, którzy rozważają migrację, ocenili niżej swoją satysfakcję zawodową (skali 1-6): średnia 3,60 (SD=0,80) dla tych, którzy pytani o rozważanie emigracji odpowiedzieli “zdecydowanie tak”; w porównaniu do oceny 4,30 dla tych, którzy odpowiedzieli „zdecydowanie nie” i „raczej nie”.
• Mężczyźni częściej deklarują chęć migracji (5,2% „zdecydowanie tak” i 26,3% „raczej tak”) w porównaniu z kobietami (odpowiednio 3,7% oraz 19,0%).
• Lekarze pracujący w małych miastach (szpitale powiatowe) rzadziej deklarowali chęć migracji (2,8% odpowiedzi „zdecydowanie tak” i 16,0% „raczej tak”) niż lekarze pracujący w dużych miastach (odpowiednio 5,1% i 25,4%).
• Głównymi deklarowanymi powodami rozważania migracji (patrz: rysunek poniżej) były: wynagrodzenie (80,6%), warunki pracy (72,9%), równowaga pomiędzy życiem zawodowym a osobistym (66,7%), możliwości rozwoju zawodowego (58,6%), obciążenie obowiązkami administracyjnymi (53,5%) oraz stresujące warunki w aktualnej pracy (51,6%).
• Jako kraje docelowe emigracji respondenci wskazywali głównie: Niemcy (22,3%), Wielką Brytanię (19,8%), Norwegię (11,7%) oraz Szwecję (8,8%). Większość respondentów (83%) jako cel migracji wskazywała kraje europejskie. Spośród innych krajów wymieniano: Australię, Stany Zjednoczone oraz Kanadę.
• Większość respondentów rozważających emigrację zawodową (168 spośród 273) planuje wyjazd czasowy na okres od 3-5 lat.

Porównanie częstości deklarowanych powodów migracji, wskazywanych przez lekarzy specjalistów (S) i rezydentów (R):

*p<0,05;**p<0,001 | źródło: opracowanie własne

Szczegółowe informacje i wyniki z przeprowadzonego badania dostępne są w publikacji pt. Migration intentions among physicians working in Polish hospitals – insights from survey 

Badanie prowadzono w ramach projektu finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (nr projektu: 2015/19/B/HS4/00121), pt. „Badanie czynników i poziomu satysfakcji zawodowej polskich lekarzy w porównaniu z lekarzami z innych krajów Europy – w kontekście problemu emigracji.”

Blog Zdrowia Publicznego, red. M. Zabdyr-Jamróz, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 24 lipca 2019

Źródła:

1. WHO, Health Professional Mobility and Health Systems: Evidence from 17 European Countries edited by Wismar M, Maier CB, Glinos IA, Dussault G and Figueras J. World Health Organization on 2011, on behalf of the European Observatory on Health systems and Policies, 2011.
2. Domagała A., Dubas-Jakbczyk K. Migration intentions among physicians working in Polish hospitals – insights from survey. Health Policy,  123, Issue 8, August 2019: 782-789.
3. Domagała A, Peña-Sánchez JN, Dubas-Jakóbczyk K, Satisfaction of physicians working in Polish hospitals – cross sectional study. J. Environ. Res. Public Health. 2018.15: 2640.