Autorzy: Andrzej Galbarczyk, Karolina Miłkowska

Podczas cyklu miesięcznego, pod wpływem progesteronu, u kobiet zmienia się odporność. Mechanizmem, który może chronić w okresie obniżonej odporności jest wstręt – przez niego zachowujemy się w sposób utrudniający kontakt ze źródłami zakażenia. Ale czy rzeczywiście na odczuwanie wstręt przez kobiety ma wpływ ich cykl miesięczny? Na to pytanie odpowiedź znaleźć można w najnowszym artykule autorstwa mgr Karoliny Miłkowskiej, dr Andrzeja Galbarczyka i prof. Grażyny Jasieńskiej.

Progesteron, poza regulacją funkcji rozrodczych kobiety działa hamująco na układ odpornościowy kobiety. Dzięki niemu wyciszony układ odpornościowy matki nie atakuje płodu, który posiada obce geny pochodzące od ojca [1,2]. Największe stężenia tego hormonu u kobiet występują w tzw. fazie lutealnej cyklu menstruacyjnego, czyli ok. dwutygodniowym okresie między owulacją a krwawieniem menstruacyjnym. W tym czasie, jednak, kobieta jest szczególnie podatna na zakażenia.

Za mechanizmem, który ma chronić przed zakażeniami uważa się uczucie wstrętu [3,4]. Wstręt zwyczajnie zniechęca do kontaktu z potencjalnym źródłem infekcji. W tym kontekście zasadne wydaje się przypuszczenie, że kobiety powinny najsilniej odczuwać wstręt dokładnie w czasie osłabionej odporności – między owulacją a krwawieniem menstruacyjnym. Przypuszczenie to określa się mianem hipotezy profilaktyki wyrównawczo-behawioralnej (ang. compensatory prophylaxis hypothesis) [4, 5]. Jednak, dotychczas przeprowadzone badania nie potwierdziły trafności tej hipotezy (warto zaznaczyć, że obarczone one były wieloma problemami metodologicznymi) [6, 7].

Celem badania przeprowadzonego przez mgr Karolinę Miłkowską oraz dr Andrzeja Galbarczyka i prof. Grażynę Jasieńską było sprawdzenie tej hipotezy. Autorzy porównywali wstręt odczuwany przez dwie niezależne grupy regularnie menstruujących kobiet:

• kobiet będących w fazie folikularnej – w pierwszej połowie cyklu, między menstruacja a owulacją – oraz
• kobiet w fazie lutealnej, czyli po owulacji.

Grupę badaną stanowiło 477 kobiet, bez zdiagnozowanych problemów ze zdrowiem (m.in. ginekologicznych i hormonalnych). Wszystkie posiadały regularne cykle menstruacyjne. Nie różniły się pod względem wieku, stanu cywilnego, wykształcenia, miejsca zamieszkania, ani statusu zawodu. Poziom odczuwanego wstrętu został zmierzony przy użyciu kilku metod. Panie oceniły komplet zdjęć, zaznaczając na skali, jak bardzo obrzydliwe byłoby dotknięcie obiektu znajdującego się na fotografii (np. zdjęcia obok). Ponadto, uczestniczki badania odpowiedziały na szereg pytań, mierzących poziom odczuwanego wstrętu wobec określonych sytuacji (np. Przypadkowe dotknięcie czyjejś krwawiącej rany ciętej).

Występowanie faz cyklu menstruacyjnego uczestniczek zostało oszacowane na podstawie deklarowanych przez kobiety długości cykli menstruacyjnych oraz liczby dni od ostatniego krwawienia. Uczucie wstrętu zostało porównane 1) wśród wszystkich kobiet, 2) wśród kobiet, które zadeklarowały, że przechodziły infekcje w momencie wypełnienia ankiety oraz 3) wśród kobiet, które były zdrowe.

Przeprowadzone badanie częściowo potwierdziło trafność hipotezy profilaktyki wyrównawczo-behawioralnej. Kobiety w fazie lutealnej, tj. po owulacji, ale tylko te, które aktualnie przechodziły infekcję odczuwały silniejszy wstręt niż te przed owulacją. Różnic takich nie zaobserwowano wśród zdrowych kobiet. Otrzymane wyniki sugerują, że obecność infekcji może wpływać na odczuwane uczucie wstrętu, szczególnie w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego. Zaznaczyć należy, że badania te wymagają kontynuacji. Przyszłe badania testujące powyższą zależność powinny brać pod uwagę faktyczne stężenia progesteronu oraz stężenia immunologicznych markerów infekcji.

Kontakt do autorów wpisu: Andrzej Galbarczyka, Karolina Miłkowska

Wyniki opisanego badania opublikowane zostały w American Journal of Human Biology w artykule autorstwa Karoliny Miłkowskiej, Andrzeja Galbarczyka i Grażyny Jasienskiej – pt.

 Disgust sensitivity in relation to menstrual cycle phase in women with and without an infection

Blog Zdrowia Publicznego, red. M. Zabdyr-Jamróz, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 21 czerwca 2019

Źródła:

1. Hawkins, S. M., & Matzuk, M. M. (2008). The menstrual cycle: Basic biology. Annals of the New York Academy of Sciences, 1135, 10-18.
2. Fessler, D. M. T., & Navarrete, C. D. (2003). Domain-specific variation in disgust sensitivity across the menstrual cycle. Evolution and Human Behavior, 24, 406–417.
3. Curtis, V., Aunger, R., & Rabie, T. (2004). Evidence that disgust evolved to protect from risk of disease. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 271, 131–133.
4. Curtis, V., Barra, M. De, & Aunger, R. (2011). Disgust as an adaptive system for disease avoidance behaviour. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. 27; 366.
5. Fleischman, D. S., & Fessler, D. M. T. (2011). Progesterone’s effects on the psychology of disease avoidance: Support for the compensatory behavioral prophylaxis hypothesis. Hormones and Behavior, 59, 271–275.
6. Jones, B. C., et al. (2017). Hormonal correlates of pathogen disgust: Testing the Compensatory Prophylaxis Hypothesis. Evolution and Human Behavior, 39, 166–169.
7. Fleischman, D. S., & Fessler, D. M. T. (2018). Response to “Hormonal correlates of pathogen disgust: testing the Compensatory prophylaxis hypothesis.” Evolution and Human Behavior, 39, 468–469.