Instytut Zdrowia Publicznego

Profilaktyk – nowy zawód w walce o zdrowie Polaków (tylko dla absolwentów Zdrowia publicznego)

Autorka: Katarzyna Badora-Musiał

Potrzeba promowania zdrowego stylu życia i profilaktyki chorób jest coraz bardziej widoczna. Niemal połowa zgonów w Polsce jest spowodowana czynnikami ryzyka, na które mamy wpływ [1]. Palenie tytoniu, nieodpowiednia dieta, nadmierne spożywanie alkoholu i brak aktywności fizycznej to główne przyczyny przedwczesnych zgonów. Problem potęguje niski udział Polaków w programach profilaktycznych [2]. Przeciążeni pracą lekarze i pielęgniarki nie są w stanie sami udźwignąć ciężaru walki z tymi problemami. Potrzebują wsparcia, a odpowiedzią na te wyzwania ma być nowy zawód medyczny – profilaktyk, wprowadzony w  ustawie z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych.

Profilaktyk będzie się zajmował – jak sama nazwa wskazuje – profilaktyką, ale też i promocją zdrowia oraz edukacją zdrowotną (szczegółowy wykaz ustawowych zadań znajduje się w tabeli poniżej). Ustawa obejmuje aż 15 nowych zawodów medycznych, ale to właśnie profilaktyk otwiera nowe możliwości dla absolwentów zdrowia publicznego. To oni mogą odegrać kluczową rolę w budowaniu zdrowego społeczeństwa.

Celem wspomnianej ustawy było uregulowanie kwalifikacji i zasad wykonywania wybranych zawodów, dotychczas nieobjętych regulacjami ustawowymi w Polsce, co ma przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa pacjentów oraz do utrzymania wysokiego standardu świadczeń opieki zdrowotnej. Ustawa nie dotyczy zawodów medycznych, które były uregulowane wcześniej: lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego, farmaceuty, fizjoterapeuty czy diagnosty laboratoryjnego. Obok zawodów, które w systemie ochrony zdrowia już się „zadomowiły” (jak np. elektroradiolog, asystentka stomatologiczna czy technik farmaceutyczny), w ustawie pojawiły się również mniej znane lub zupełnie nowe (m.in. ortoptystka, podiatra czy profilaktyk).  

Co dają nam nowe przepisy? Ustawa wprowadza mechanizmy mające zapewnić dostęp do wykonywania danych zawodów tylko profesjonalistom w danym zawodzie, którzy ukończyli konkretne studia wyższe lub posiadają odpowiednie kwalifikacje. Warunkiem wykonywania zawodu jest wpis do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego. Dopiero wtedy uzyskuje się prawo do posługiwania się tytułem odpowiadającym nazwie zawodu medycznego.

W przypadku profilaktyka, zawód ten będą mogły wykonywać tylko osoby posiadające wykształcenie wyższe w zakresie zdrowia publicznego (ukończony co najmniej I stopień). Obecnie w Polsce znajduje się ponad 11 tysięcy absolwentów zdrowia publicznego [3]. Nowe przepisy dają im jeszcze większą szansę na wykorzystanie swojej wiedzy i umiejętności w praktyce. W nowym i ważnym zawodzie rezerwują dla nich te ścieżki kariery, które coraz wyraźniej domagają się gwarancji jakości, jaką dają dedykowane studia zdrowia publicznego.

Kontakt do autorki: Katarzyna Badora-Musiał

SZCZEGÓŁOWY WYKAZ CZYNNOŚCI ZAWODOWYCH PROFILAKTYKA
  • Ocena sytuacji zdrowotnej i społecznej określonej populacji oraz jej potrzeb zdrowotnych.
  • Analiza czynników wpływających na zdrowie w obrębie populacji.
  • Określanie priorytetów zdrowotnych na podstawie dostępnych danych demograficznych i epidemiologicznych (z uwzględnieniem podziału na regiony, grupy wiekowe, płeć lub inne).
  • Opracowywanie schematu interwencji zdrowia publicznego, w tym oszacowanie ryzyka interwencji i sposobów reagowania.
  • Opracowywanie materiałów informacyjnych i edukacyjnych w obszarze zapobiegania i wczesnego wykrywania, a także profilaktyki trzeciej fazy.
  • Współpraca z instytucjami państwowymi, administracją rządową i samorządową oraz organizacjami pozarządowymi w zakresie koordynowania działań dotyczących profilaktyki i promocji zdrowia, a także z podmiotami uczestniczącymi w edukacji zdrowotnej społeczeństwa (m.in. szkoły, organizacje sportowe, organizacje pozarządowe, pracodawcy).
  • Wykonywanie analiz statystycznych.
  • Planowanie i opracowywanie programów profilaktycznych i promocji zdrowia, na podstawie aktualnej oceny sytuacji zdrowotnej.
  • Planowanie działań mających na celu zintegrowanie działań profilaktycznych oraz wsparcie finansowe i merytoryczne programów profilaktycznych.
  • Ocena sytuacji finansowej podmiotów wykonujących działalność leczniczą i sporządzanie biznes planu.
  • Wdrażanie w jednostkach ochrony zdrowia struktur bezpieczeństwa danych osobowych.
  • Konstruowanie, wdrażanie, koordynowanie i realizowanie programów dotyczących profilaktyki i promocji zdrowia.
  • Identyfikowanie barier we wdrażaniu edukacji zdrowotnej w populacji oraz stosowanie właściwych metod i umiejętności komunikacyjnych w procesie dydaktycznym.
  • Ocena skuteczności programów profilaktycznych i promocji zdrowia dla różnych środowisk społecznych i ich ewaluacja.
  • Sprawowanie opieki nad pacjentami indywidualnymi – organizacja procesu realizacji badań przesiewowych i innych świadczeń zdrowotnych w opiece profilaktycznej, prowadzenie edukacji zdrowotnej w zakresie rozpoznanych czynników ryzyka.
  • Udzielanie pierwszej pomocy w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego.

Opracowanie własne na podstawie Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowego wykazu czynności zawodowych osób wykonujących niektóre zawody medyczne.

Blog Zdrowia Publicznego, red. M. Zabdyr-Jamróz, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 9 maja 2024

Źródła:

  1. OECD/European Observatory on Health Systems and Policies (2024), Polska: Profil systemu ochrony zdrowia 2023, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/b12d3d03-pl
  2. GUS (2022). Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2020 r.
  3. https://basiw.mz.gov.pl/mapy-informacje/mapa-2022-2026/analizy/kadry-medyczne/studenci-i-absolwenci-kierunkow-medycznych/

Powrót


Accessibility by WAH