Źródło: Helena Lopes (Unsplash)

Autor: Szczepan Jakubowski

Poprawa ludzkiego zdrowia staje się coraz ważniejszym obszarem stosowania rutynowych i innowacyjnych form technologii informacyjno-komunikacyjnych (ang. Information and Communication Technologies, ICT). Międzynawowa Organizacja Zdrowia (WHO) we współpracy z Norweskim Instytutem Zdrowia Publicznego po kilku latach pracy opublikowała w 2019 roku dokument pt. Wytyczne WHO: zalecenia dotyczące interwencji cyfrowych na rzecz wzmocnienia systemu opieki zdrowotnej [1]. Jego celem jest przedstawienie opartych na dowodach rekomendacji dotyczących tych cyfrowych interwencji, które mają szansę przyczynić się do poprawy systemu opieki zdrowotnej [2]. W dokumencie podkreślono, że interwencje cyfrowe powinny uzupełniać i wzmacniać funkcje systemu opieki zdrowotnej – choćby przez mechanizmy takie jak przyspieszona wymiana informacji. Zastrzega się jednak, że technologie te nie zastąpią podstawowych elementów systemu: personelu medycznego, odpowiedniego finansowania, dobrego zarządzania i nadzoru oraz dostęp do podstawowych produktów leczniczych [2].

Źródło: WHO

Rekomendacje dotyczą działań, których wykonanie ma być wspomagane głównie za pomocą urządzeń mobilnych [2]:

• Powiadamianie o narodzinach – umożliwienie pracownikom służby zdrowia i społeczeństwu przekazywania powiadomień (zgłoszeń) o urodzeniu dziecka. Celem jest tu wydawanie zaświadczeń o narodzinach, rejestracja i poprawa jakości danych statystycznych.
• Powiadamianie o śmierci – umożliwienie przekazywania zgłoszeń o śmierci: rejestracja zgonów i zaświadczenia o zgonie oraz sporządzanie istotnych statystyk, w tym informacji o przyczynie zgonu.
• Powiadamianie o zasobach i zarządzanie towarami – w celu monitorowania i raportowania o konsumpcji i dystrybucji towarów medycznych. Może to obejmować wykorzystanie systemów łączności (np. SMS) i tablic danych dla zarzadzania dostawami i sporządzania sprawozdań na ich temat.
• Telemedycyna w relacjach klient–świadczeniodawca (ang. client-to-provider telemedicine). W tej relacji pojawiaj się m.in. przesyłanie danych medycznych pacjentów (np. wyników badań, zdjęć, notatek i nagrań wideo) do lekarzy.
• Telemedycyna w relacjach między świadczeniodawcami (ang. provider-to-provider telemedicine). Chodzi tu o zdalne konsultacje z innymi pracownikami opieki zdrowotnej, w szczególności w zakresie zarządzania przypadkami pacjentów i wydawania drugiej opinii lekarskiej czy pielęgniarskiej.
• Ukierunkowana komunikacja z klientem (ang. targeted client communication). Chodzi tu o przesyłanie spersonalizowanych komunikatów zdrowotnych do odbiorców adekwatnie do ich stanu zdrowia czy kategorii demograficznej. W ten sposób przypomina się o wizytach kontrolnych, o braniu leków, itp. Ta rekomendacja dotyczy również zdalnej edukacji zdrowotnej, czyli przesyłania komunikatów dotycząca zmiany zachowań w oparciu o stan zdrowia pacjenta lub jego historię choroby.
• Cyfrowe monitorowanie usług zdrowotnych i stanu zdrowia pacjentów – elektroniczny rejestr (kartoteka) wykorzystywany do zbierania i przechowywania informacji o pacjentach. Służyć ma do śledzenia ich stanu zdrowia i historii otrzymanych usług medycznych. Może to obejmować elektroniczne kartoteki zdrowotne (ang. electronic health record, EHR), cyfrowe formy spisów opartych na dokumentach papierowych dla wieloletnich programów zdrowotnych oraz dzienniki zarządzania przypadkami w ramach określonych populacji docelowych, w tym populacji migrantów.
• Wsparcie decyzji pracowników opieki zdrowotnej. Stosowane tu cyfrowe narzędzia łączą informacje o stanie zdrowia pacjenta z wiedzą profesjonalisty i standardami klinicznymi, aby usprawnić decyzje dotyczących diagnozy i leczenia. Zaleca się w tym przypadku wykorzystanie algorytmów oraz informatycznych systemów wspomagania decyzji klinicznych (ang. clinical decision support systems, CDSS).
• Zdalne zapewnienia szkoleń i treści edukacyjnych dla pracowników medycznych (ang. mobile learning, mLearning). Ta rekomendacja rozumiana jest jako organizowanie i dostarczanie treści edukacyjnych i szkoleniowych w formie elektronicznej dla pracowników ochrony zdrowia. W przeciwieństwie do wsparcia decyzyjnego, szkolenia pracowników medycznych nie muszą odbywać się w miejscu pracy.

We wszystkich tych przypadkach WHO rekomenduje wykorzystywanie standardowych urządzeń mobilnych tak, by możliwe było wdrażanie rozwiązań w krajach o ograniczonych możliwościach finansowych – czyli tam gdzie opracowanie skomplikowanych systemów informatycznych może być niewykonalne. Jednak zalecane interwencje mogą być wdrażane za pośrednictwem dowolnego urządzenia elektronicznego, w tym urządzeń stacjonarnych, takich jak komputery [2].

Dr Alain Labrique, dyrektor Johns Hopkins University Global mHealth Initiative i współprzewodniczący Grupy ds. rozwoju wytycznych (ang. Guideline Development Group, GDG), wypowiada się na temat znaczenia wytycznych WHO w sprawie cyfrowych interwencji na rzecz wzmocnienia systemu opieki zdrowotnej dla prowadzenia przyszłych badań.

Głównymi odbiorcami docelowymi tych wytycznych są decydenci w ministerstwach zdrowia, osoby zajmujące się zdrowiem publicznym i inne zainteresowane podmioty. Powyższe wytyczne mogą również okazać się korzystne dla organizacji, które inwestują zasoby w elektroniczną opiekę zdrowotną jako partnerzy we wdrażaniu i rozwoju. Dokument ten ma na celu wzmocnienie opartego na dowodach procesu podejmowania decyzji [1].

Kontakt do autora: Szczepan Jakubowski

Blog Zdrowia Publicznego, red. M. Zabdyr-Jamróz, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 17 maja 2019

Źródła:

1. WHO releases first guideline on digital health interventions, WHO [Internet] dostęp: 06.05.19
2. WHO guideline recommendations on digital interventions for health system strengthening, WHO [Internet] dostęp: 06.05.19