źródło: pixarbay.com

Autorka streszczenia: Magdalena Kozela

Ocena ryzyka wystąpienia chorób serca i groźnych dla życia powikłań pomaga w ich zapobieganiu i leczeniu. Ryzyko to ocenia się w oparciu o wiek i płeć oraz o pomiary ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu we krwi a także informację o paleniu tytoniu. Określa się to jako „systematyczną ocenę ryzyka sercowego”, w skrócie SCORE (ang. Systematic COronary Risk Evaluation). SCORE jako algorytm oceny jest zalecany przez ekspertów na całym świecie i staje się integralną częścią codziennej praktyki lekarskiej. Jednak uwzględnianie tylko tych czynników może nie wystarczać w ustalaniu pełnej skali ryzyka.

SCORE – Europejska Karta Wysokiego Ryzyka. 10-letnie ryzyko śmiertelnej choroby sercowo-naczyniowej w regionach Europy wysokiego ryzyka według: płci, wieku, ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu i palenia tytoniu | Źródło: European Guidelines on CVD Prevention in Clinical Practice 2016. Eur J Prev Cardiol. 2016 Jul;23(11): NP1-NP96.

Wyniki badań, które opublikowano w ubiegłym tygodniu w European Heart Journal, po raz pierwszy wskazują, że schemat SCORE warto uzupełnić także inne czynniki. Okazuje się, że w lepszej ocenie ryzyka chorób serca istotna jest także informacja dotyczącą szeregu czynników o charakterze psychospołecznym, a nie tylko biomedycznym. Do tych czynników zaliczają się:

• wykształcenie,
• zatrudnienie,
• stan cywilny,
• zdrowie psychiczne,
• wskaźnika masy ciała (BMI)
• oraz wskaźnik aktywności fizycznej.

Kompleksowa wiedza właśnie o tych kwestiach może być kluczowa dla precyzyjnego określenia kto jest najbardziej narażony na choroby sercowo-naczyniowe. Uwzględnienie ich może być decydujące w kwestii podejmowanego leczenia, w tym stosowania niektórych leków, na przykład statyn (tj. najpopularniejszych leków obniżających poziom cholesterolu we krwi).

Zespół badawczy przeanalizował dane 15 000 osób z Rosji, Polski i Czech, które wzięły udział w długofalowym badaniu HAPIEE (ang. Health Alcohol and Psychosocial factors In Eastern Europe) rozpoczętym ponad dekadę temu. Wcześniej opublikowane wyniki projektu HAPIEE (opisane już na łamach Bloga Zdrowia Publicznego) wskazywały na istotny wzrost ryzyka zgonu na choroby układu krążenia u osób: o niskiej pozycji społecznej, z objawami depresji i z niskim poczuciem kontroli nad własnym życiem. Badania te wskazywały również, że narażenie na dwie lub więcej z wymienionych wyżej niekorzystnych cech psychospołecznych, dodatkowo zwiększało ryzyko.

W najnowszej publikacji porównano trzy metody oceny ryzyka:

• tradycyjny, powszechnie stosowany algorytm SCORE,
• algorytm SCORE, specjalnie dostosowany do użycia w Europie Wschodniej, oraz
• nowy opracowany w ramach badania algorytm HAPIEE-SCORE, który zakładał dołączenie danych o łatwych do zbadania cechach psychospołecznych.  

Okazało się, że nowy algorytm HAPIEE-SCORE najtrafniej przewidywał ryzyko zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych.

Autorzy sprawdzili również, funkcjonowanie algorytmu HAPIEE-SCORE w populacji innego kraju.  Wykorzystano do tego dane 5000 uczestników z estońskiego badania BioBank. Wyniki były zgodne z tymi, które uzyskano dla Czech, Polski i Rosji. Również w Estonii algorytm HAPIEE-SCORE precyzyjniej (niż tradycyjny algorytm SCORE) przewidywał ryzyko sercowo-naczyniowe.

Jeden z polskich autorów publikacji – prof. Andrzej Pająk z Katedry Epidemiologii i Badań Populacyjnych na Uniwersytecie Jagiellońskim Collegium Medicum podkreśla:

„Wyniki naszego badania sugerują, że jeśli chodzi o przewidywanie ryzyka sercowo-naczyniowego, proste do uzyskania informacje dotyczące czynników behawioralnych i psychospołecznych mogą być równie istotne, jak uznane biomedyczne czynniki ryzyka. Oznacza to, że rozmowa na temat stanu psychicznego i pozycji społecznej pacjenta może stać się rutynową częścią wizyty u lekarza rodzinnego przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu farmakoterapii prewencyjnej.”  

Zadanie pacjentowi kilku prostych pytań podczas wizyty lekarskiej: o jego stan psychiczny i pozycję społeczną – jako uzupełnienie standardowych badań – daje możliwość dokładniejszego rozpoznania, kto jest bardziej zagrożony zachorowaniem na choroby sercowo-naczyniowe.

Opublikowane wyniki dostarczają lekarzom i ekspertom ds. zdrowia publicznego nowy algorytm oceny ryzyka sercowo-naczyniowego – algorytm, który ma udowodnioną skuteczność w krajach Europy Wschodniej. Działa on lepiej niż dotychczas stosowane metody. Jest to o tyle ważne, że zagrożenie chorobami układu krążenia w tych krajach jest znacznie większe niż w Europie Zachodniej. Ponadto, wyniki badania wzmacniają argument, że czynniki psychospołeczne są ważne dla zrozumienia zagrożenia chorobami i dla opracowania skutecznych metod zapobiegania im. Wskazują one też, że informacje o tych czynnikach również powinny być metodycznie zbierane w systemie opieki zdrowotnej.

Pełny tekst publikacji:

Tillmann, K. Läll, O. Dukes, G. Veronesi, H. Pikhart, A. Peasey, R. Kubinova, M. Kozela, A. Pająk, Y. Nikitin, S. Malyutina, A. Metspalu, T. Esko, K. Fischer, M. Kivimäki, M. Bobak. Development and validation of two SCORE-based cardiovascular risk prediction models for Eastern Europe: a multicohort study, European Heart Journal. Volume 41, Issue 35, 14 September 2020

Szerszą informację na temat badania można uzyskać w Katedrze Epidemiologii i Badań Populacyjnych Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum:

• Prof. dr hab. Andrzej Pająk – e-mail: andrzej.pająk@uj.edu.pl
• Dr Magdalena Kozela – e-mail: m.kozela@uj.edu.pl

Badanie zostało sfinansowane przez instytucje z Wielkiej Brytanii (Wellcome Trust, NIHR, MRC), Stanów Zjednoczonych (NIH, NIA), Belgii (FWO BOF), Rosji (RFS, RAS), Skandynawii (NordForsk, AOF), Estonii (ERC ), Polsce (NCN: 2018/29/B/ NZ7/02118) i Unii Europejskiej.

Blog Zdrowia Publicznego, red. M. Zabdyr-Jamróz, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 14 października 2020