Autor: Anna Kotlińska

Cukrzyca ciążowa (GDM, gestational diabetes mellitus) to jedno z najczęstszych powikłań ciąży. W skali globalnej dotyczy około 15–20% wszystkich ciąż, a więc niemal co piątej kobiety oczekującej dziecka. Według danych IDF Diabetes Atlas 2025 ponad 23 miliony żywych urodzeń rocznie wiąże się z hiperglikemią w ciąży. Z tego ponad 79% to właśnie przypadki cukrzycy ciążowej. Warto podkreślić, że aż 9 na 10 takich ciąż występuje w krajach o niskim i średnim dochodzie, gdzie dostęp do opieki medycznej i diagnostyki jest ograniczony.

Dlaczego GDM jest tak istotna?

Ciąża to czas ogromnych zmian metabolicznych. Organizm matki staje się fizjologicznie bardziej insulinooporny, aby zapewnić dziecku wystarczającą ilość glukozy. Trzustka u niektórych kobiet nie nadąża z produkcją insuliny i w ten sposób rozwija się cukrzyca ciążowa.

Cukrzyca ciążowa może mieć poważne konsekwencje:

• Dla matki: wyższe ryzyko nadciśnienia, stanu przedrzucawkowego, konieczności cięcia cesarskiego oraz nawrotu cukrzycy w kolejnej ciąży. Najważniejszym zagrożeniem długoterminowym jest jednak cukrzyca typu 2 – u kobiet po GDM ryzyko jej rozwoju sięga 50–60% w ciągu życia i jest nawet dziesięciokrotnie wyższe niż u kobiet bez tego rozpoznania.
• Dla dziecka: większe ryzyko makrosomii (nadmiernej masy ciała przy urodzeniu), hipoglikemii noworodkowej, żółtaczki czy problemów oddechowych. Co więcej, badania długofalowe (np. HAPO Follow-up Study) pokazują, że dzieci matek z GDM są bardziej narażone na otyłość, nadciśnienie i cukrzycę typu 2 w dorosłości.

Cukrzyca ciążowa a karmienie piersią

Mniej oczywistym, ale równie istotnym następstwem GDM są trudności w karmieniu piersią. Zmiany hormonalno-metaboliczne w ciąży – w tym zaburzona gospodarka insulinowa – mogą niekorzystnie wpływać na rozwój i funkcję pęcherzyków mlecznych w gruczole piersiowym. Dlatego część kobiet ma problemy wytwarzaniem odpowiedniej ilości mleka już w pierwszych dniach po porodzie. A okres ten jest kluczowy, ponieważ właśnie wtedy kształtuje się laktacja, a noworodek najbardziej potrzebuje bliskości i pokarmu matki.

Badania pokazują, że wsparcie laktacyjne ma ogromne znaczenie w tej grupie kobiet – zarówno poprzez profesjonalne doradztwo, jak i częsty kontakt „skóra do skóry” i wczesne przystawianie dziecka do piersi. Karmienie piersią to korzyść obustronna – chroni zdrowie dziecka, a u matki obniża ryzyko występowania cukrzycy typu 2 w kolejnych latach życia.

Zdrowie publiczne w centrum uwagi

Cukrzyca ciążowa to nie tylko problem medyczny jednostki, lecz także wyzwanie zdrowia publicznego. Po pierwsze, dotyka milionów kobiet na całym świecie, a trwająca epidemia otyłości i siedzącego trybu życia sprawiają, że liczba jej przypadków rośnie. Po drugie, ma wpływ na zdrowie przyszłych pokoleń, zwiększając ryzyko chorób metabolicznych u dzieci.

Dlatego kluczowe są:

• powszechna diagnostyka – w Polsce każda kobieta w ciąży powinna mieć wykonany test OGTT (krzywa cukrowa) między 24. a 28. tygodniem ciąży;
• opieka poporodowa – kobiety po GDM powinny mieć pierwsze badanie kontrolne glikemii między 4. a 12. tygodniem po porodzie, a następnie badania przesiewowe co 1–3 lata przez całe życie;
• edukacja i wsparcie – zarówno w zakresie stylu życia i profilaktyki cukrzycy typu 2, jak i w obszarze laktacji i karmienia piersią.

Podsumowanie

Cukrzyca ciężarnych to problem pokoleniowy. Dotyka nie tylko matek (ze skutkami także po porodzie). Wpływa na gruczoły piersiowe co często zmniejsza ilości produkowanego mleka a to zmusza do stosowania mieszanki, bo skraca okres laktacji i tym samym ogranicza korzyści zdrowotne płynące z bycia karmionym piersią we wczesnych etapach życia. Innymi słowy, cukrzyca ciążowa matki zwiększa u jej dziecka ryzyko m.in. przyszłej nadwagi, otyłości, czy cukrzycy typu 2.

Dlatego cukrzyca ciążowa to nie jedynie „incydent”, który kończy się wraz z porodem. To istotny sygnał ostrzegawczy dla zdrowia matki i dziecka w przyszłości. Jej konsekwencje sięgają wielu lat po porodzie i mają znaczenie dla całych populacji. Kluczowe jest, że cukrzycy ciążowej można zapobiegać a – jeśli do niej dojdzie – można ją leczyć i łagodzić jej skutki. Wdrażanie skutecznych programów badań przesiewowych, wsparcie kobiet po porodzie oraz promocja zdrowego stylu życia są w stanie realnie zmniejszyć skalę epidemii cukrzycy typu 2 i poprawić zdrowie kolejnych pokoleń.

Właśnie dlatego – przez długofalowe skutki karmienia piersią – kwestia leczenia i prewencji cukrzycy ciążowej a także ogólnej promocji „zdrowia laktacyjnego” okazują się nadspodziewanie ważnym a wciąż niedostatecznie docenianym wątkiem zdrowia publicznego.

Kontakt do autorki: annakotlinska@uj.edu.pl 

Blog Zdrowia Publicznego, red. A. Wacławik, M. Zabdyr-Jamróz, Instytut Zdrowia Publicznego UJ CM, Kraków: 3 listopada 2025

Źródła:

1. American Diabetes Association. Standards of Care in Diabetes – 2025. Diabetes Care 2025;48(Suppl. 1)
2. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 11th Edition. Brussels: IDF; 2025.
3. Metzger BE, Lowe LP, Dyer AR, et al. Hyperglycemia and adverse pregnancy outcomes. N Engl J Med. 2008;358:1991–2002.