źródło: wikimedia commons

Autorka: Beata Piórecka

Mamy wyczekiwane lato i zapewne wiele osób spędzi ten czas aktywnie nad wodą, zwracając też uwagę na odpowiednie nawodnienie organizmu. Zapotrzebowanie na płyny wzrasta przy podwyższonej temperaturze otoczenia i obniżonej wilgotności, ze względu na utratę wody i składników mineralnych wraz z potem. Źródłem płynów dla naszego organizmu powinna być głównie woda. Jednak wybieramy również inne płyny tj. soki, nektary, czy napoje owocowe i warzywne (są istotne różnice między tymi produktami, związane z zawartością składnika wyjściowego oraz stosowaniem dozwolonych dodatków) oraz mleko i wybrane przetwory mleczne, a także inne słodzone lub nie napoje (ciepłe lub zimne, gazowane lub niegazowane). W żywieniu człowieka znaczenie ma zarówno ilość, jak również jakość codziennie wybieranych płynów. Pokarmy stałe, szczególnie gdy spożywamy odpowiednie ilości owoców i warzyw, mogą dostarczać 20-25% dziennego zapotrzebowania na wodę.

Zdrowe osoby dorosłe mają sprawnie funkcjonujące mechanizmy fizjologiczne regulujące równowagę wodną i elektrolitową organizmu, natomiast dzieci i młodzież, a także osoby w podeszłym wieku są bardziej narażone na występowanie odwodnienia. Do wczesnych objawów odwodnienia, oprócz uczucia pragnienia, należą też zgaga, ból brzucha oraz ból głowy, które mogą być mylone z napadami głodu. Do pielęgniarek pracujących w higienie szkolnej często zgłaszają się dzieci z bólem głowy, które po zapytaniu czy dziecko spożyło śniadanie, zalecają wypicie co najmniej 2 szklanek wody (ok. 500 ml). Niedobór wody w organizmie na poziomie około 2% obniża kondycję fizyczną organizmu, ale również powoduje problemy z koncentracją, czy hamuje zdolności umysłowe związane z zapamiętywaniem [1].

Wyniki badań wskazują, że dzieci i młodzież nie piją wystarczającej ilości wody [2]. Przykładowo wśród francuskich dzieci obserwowano deficyt pobrania płynów przed przyjściem do szkoły. W tym badaniu dane na temat spożycia płynów i produktów żywnościowych zebrano z wykorzystaniem kwestionariusza od 529 dzieci w wieku 9-11 lat. Dzieci po śniadaniu oddały też do badania próbkę moczu, którą oceniono pod względem stężenia w niej substancji osmotycznie czynnych, takich jak glukoza, wolne aminokwasy i składniki mineralne rozpuszczonych w 1 kilogramie wody (badanie to określa się jako oznaczenie osmolalności). Prawie dwie trzecie badanych dzieci wykazywało deficyt nawodnienia w godzinach porannych, pomimo spożywania śniadania [3].

Czy problem występowania odwodnienia, dotyczy również dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce? Pracownicy Zakładu Żywienia Człowieka IZP UJCM w ramach badania pt. „Ocena zachowań żywieniowych i stanu nawodnienia rodzin z dziećmi w wieku szkolnym” próbują odpowiedzieć na to pytanie. W ocenie stanu odżywienia i nawodnienia dzieci uwzględnione zostaną wyniki przeprowadzonych badań antropometrycznych (wzrost i masa ciała, obwody pasa i bioder, a także pomiar ciśnienia tętniczego) oraz analizy składu ciała (udział tłuszczu i mięśni oraz zawartości wody w organizmie). Najważniejszym aspektem badania jest ocena występowania odwodnienia wśród dzieci na podstawie dwóch próbek moczu: porannej przyniesionej z domu oraz próbce moczu oddanej w czasie pobytu dziecka w szkole. Badania zostały przeprowadzone w okresie marzec-czerwiec 2018 r. wśród uczniów szkół podstawowych w mieście i gminie Niepołomice oraz w Krakowie. 

Zalecenia dotyczące wyboru płynów przez dzieci i młodzież szkolną będą przedmiotem naszych przyszłych wpisów. Osoby zainteresowane znaczeniem odpowiedniego nawodnienia dla zdrowia oraz uwarunkowaniami organizacyjnymi związanymi z dostępem do wody na terenie szkół zapraszam do lektury rozdziału pt. „Analiza obszaru działań z uwzględnieniem koncepcji HIA dotyczących nieograniczonego dostępu dzieci i młodzieży do wysokiej jakości wody pitnej w szkołach” zamieszczonego w książce pod red. Cezarego W. Włodarczyka pt. Model oceny wpływu regulacji prawnych i instytucjonalnych na zdrowie: Health Impact Assessment. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Kraków- Warszawa 2017, s. 355-400.

Kontakt do autorki: Beata Piórecka

Podziękowania:

W imieniu zespołu badawczego bardzo dziękujemy wszystkim Dzieciom oraz Rodzicom za trud uczestniczenia w proponowanym badaniu. Za zrozumienie znaczenia prowadzonego badania i bezcenną pomoc w jego przeprowadzeniu dziękujemy nauczycielom oraz kierownictwu placówek oświatowych, a także Dyrekcji Wydziału Edukacji Urzędu Miasta w Niepołomicach, Dyrektorom szkół z terenu Miasta i Gminy Niepołomice oraz Dyrektorom dwóch szkół podstawowych w Krakowie (nr 50 i 47).

Źródła:

1. Manz F. Hydration and disease. J. Am. Coll.Nutr. 2007;26(5 Suppl): 535-541.
2. Sichert-Hellert W.,Kersting M., Manz F. Fifteen year trends in water intake in German children and adolescents: results of the DONALD Study. Dortmund Nutritional and Anthropometric Longitudinally Designed Study. Acta Paediatr., 2001;90(7): 732-737.
3. Bonnet F., Lepicard EM., Cathrin L., Letellier C., Constant F., Hawili N., Friedlander G. French children start their school day with a hydration deficit. Ann Nutr Metab. 2012;60(4):257-263.